Sir Paweł Edmund Strzelecki
Szczuba, 19 marzec 2021
Bezsprzecznie najwybitniejszy polski
podróżnik i eksplorator. Okrzyknięty jednym z herosów XIX wieku. Jego nazwisko
wymienia się wśród takich sław jak: Livingston (szkocki badacz i odkrywca
Afryki), Scott (brytyjski badacz Antarktydy), czy Amundsen (norweski polarnik,
pierwszy zdobywca bieguna południowego).
Kim był Edmund Strzelecki?

Paweł Edmund Strzelecki urodził się w 1797
roku w małej podpoznańskiej wiosce. Już jako mały chłopiec śnił o dalekich
podróżach. Swoich marzeń nie mógł jednak realizować przez długi czas, gdyż nie
posiadał wystarczających funduszy – nie pochodził z majętnej rodziny. Żeby
poprawić swoją sytuację finansową wyjechał na wschód Polski. Zarządzał tam
majątkiem księcia Franciszka Sapiehy. Zarobione pieniądze oszczędzał sumiennie
na przyszłe wyprawy. W 1829 roku książę Sapieha zmarł, a Strzelecki otrzymał w
spadku jego gigantyczny majątek.
W 1831 roku Strzelecki opuścił Polskę i
nigdy już do niej nie wrócił - wyemigrował do Anglii. Decyzja o wyjeździe była
najprawdopodobniej spowodowana zawodem miłosnym. Krążą jednak plotki, jakoby
Strzelecki obawiał się represji po powstaniu listopadowym.
Wykształcenie Edmunda jest sprawą sporną.
Większość osób uważa, że kształcił się on na uczelniach angielskich i
niemieckich. Niektóre źródła podają jednak, że był samoukiem.
W 1834 roku wyruszył w dziewięcioletnią
podróż dookoła świata. Na początku udał się do Ameryki Północnej, gdzie badał
wschodnie stany oraz góry Appalachy. W Ameryce odkrył między innymi duże
złoża rud miedzi nad Jeziorem Ontario. Następnie odwiedził Meksyk i Hawaje,
gdzie eksplorował wulkany. W Ameryce Południowej – Brazylia, Chile, Argentyna,
Peru i Urugwaj – obserwował okręgi przemysłowe oraz robił pomiary
meteorologiczne.

Z czego zasłynął Edmund Strzelecki?
Strzelecki udał się następnie do Nowej
Południowej Walii, czyli dzisiejszej Australii. Za nim jednak do niej dopłynął,
zahaczył jeszcze o kilka wysp na Oceanie Spokojnym – między innymi o Nową
Zelandię. Odwiedzając Australię wykazał się dużą odwagą, gdyż w tamtych czasach
była to brytyjska kolonia karna – zsyłano tam skazańców. Ziemie te uważano za
niebezpieczne i mało gościnne.

Pomimo tych niedogodności, Strzelecki
dokonał tam wielkich odkryć. Jako pierwszy Europejczyk zbadał Góry Śnieżne (najwyższe pasmo Wielkich Gór Wododziałowych) i co najważniejsze, zdobył ich
najwyższy szczyt. Nazwał go Górą Kościuszki, gdyż przypominał mu on kopiec
Kościuszki z Krakowa. Było to niesłychanie prestiżowe odkrycie, gdyż w
Australii nie ma wyższego szczytu od Góry Kościuszki. Fakt ten sprawia, że jest
on zaliczany do Korony Ziemi, czyli najwyższych szczytów poszczególnych
kontynentów! Strzelecki odkrył również żyzną krainę w południowo-wschodniej
Australii (Gippsland) oraz złoża złota, węgla kamiennego i rud miedzi na
Tasmanii.
W Australii spędził ponad 4 lata. Zapewne
zostałby tam dłużej, gdyby nie zły stan zdrowia. Wracając do Anglii odwiedził
jeszcze między innymi : Filipiny, Hong Kong, Singapur, Indie, Egipt, Gibraltar
i Francję. W czasie dziewięcioletniej podróży odwiedził wszystkie kontynenty
(Antarktyda nie była wówczas znana) i przepłynął trzy oceany. Jest jednym z
pierwszych Polaków, którzy opłynęli świat dookoła (podobno wcześniej dokonało
tego kilku polskich oficerów pływających na rosyjskich statkach).


Po powrocie do Anglii traktowano go jak
bohatera. Został członkiem The Royal Society (angielskie towarzystwo naukowe)
oraz Royal Geographical Society (Królewskie Towarzystwo Geograficzne) – jako
pierwszy Polak. Nadano mu tytuł doktora honoris causa na Uniwersytecie
Oxfordzkim, a Królowa Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii
odznaczyła go dwoma orderami. Australijczycy również o nim pamiętali. Jego
nazwiskiem nazwali m.in.: góry (pasmo i dwa szczyty), pustynię, rzekę, rezerwat
przyrody i miasto. Wydana przez Strzeleckiego książka z opisem fizycznym Australii
i Tasmanii zyskała uznanie wśród naukowców. Sam Karol Darwin pogratulował
Edmundowi dzieła. Była ona podstawowym źródłem informacji o Australii przez 40
lat.
Strzelecki był osobą niesłychanie
popularną. Miał wielu przyjaciół, lecz równie dużo wrogów. Chętnie pomagał
innym np.: Irlandczykom w czasie wielkiego głodu. Głośno sprzeciwiał się złemu
traktowaniu Indian przez kolonizatorów w Ameryce Południowej. Wierzył w
sprawiedliwość i równość społeczną wszystkich ludzi. Do tubylców odnosił się z
szacunkiem, przez co szybko zaskarbiał sobie ich zaufanie. Zmarł w 1873 roku w
Londynie. Jego ciało spoczywało w stolicy Wielkiej Brytanii 124 lata. W 1997
roku prochy Strzeleckiego sprowadzono do Poznania. Złożono je w krypcie pod
kościołem św. Wojciecha.

KONIEC
